Sejarah Kawitane :
Ana Wong JAWA lan Wong KANUNG
dening : Mbah Guru
Peta Jawa Dwipa
I. Jaman JAMAJUJA (Puluhan ewu tahun kepungkur)
Dhek jaman semana Pegunungan Kendheng kuwi
wujude ana pegunungan 2 (loro):
1. Pegunungan Kendheng Kidul, karan Pegunungan
Kendheng tuwa.
2. Pegunungan Kendheng Lor, karan Nusa Kendheng.
1. Pegunungan Kendheng Kidul
Kuwi dununge wiwit saka wetan Pegunungan Kabuh,
Kabupaten Jombang, mbanjeng mujur mengulon tutug Pegunungan Masaran, Kabupaten
Sragen.
Sabab saka anane lindhu prakempa Gunung Lawu
jaman sangang ewu tahun kepungkur, ndadekake Pegunungan Watujago bengkah
omblah-omblah mujur mengulon; wasana dadi Lembah Ngawi kanggo dalan iline
Bengawan Sala nrabas menggok ngalor tutug Cepu.
Sakdurunge ana lindhu gedhe, Pegunungan Watujago
tutug Pegunungan Masaran kuwi dienggoni menusa sing isih wuda mblejed, wujude
kaya kethek-rangutan gedhe pangane rupa kewan: kodok, kadal, ula, cacing,
jangkrik, walang, sarta woh-wohan: mulwa, srikaya, mete, dhuwet, popohan, nanas
lan liya-liyane.
Kabeh mau mung cukup ngapek utawa nyekel ning
alas panggonane urip neng kono. Panggonane turu ning gowok sing dhuwur utawa
pang-pang gedhe, durung ana sing wani turu ning guwa; sabab guwa-guwa kuwi
mesthi dienggoni macan gembong. Wong mau yen mati bangkene diumbar ngenggon
kono nuli ditinggal lunga, wekasane diothel-othel dipangan kewan galak; balunge
pating kececer ning kana-kana katut banjire Bengawan Sala padha nyangrah ning
mbereman Gemolong, Kalijambe, Kabupaten Sragen, wasana kurugan lumpur lan
padhas linede Bengawan Sala, uga ana sing tutug mbereman Ngandong, Kabupaten
Ngawi.
Wong pulo liya sing wis padha duwe tata-budaya,
olehi ngarani wong ngono mau aran Wong Legena. Uga ana sing ngarani Gandaruwo.
Ana maneh sing ngarani Kethek Limuri.
2. Pegunungan Kendheng Lor
Pegunungan Kendheng Lor (Nusa Kendheng) watara
limang ewu taun kepungkur wis dienggoni wong sing luwih maju tinimbang wong
Legena, wong-wong mau wis bisa gegaweyan gaman-watu diasah landhep. Nusa
Kendheng kuwi nalika semana isih wujud Pulo gedhe cawang telu kang kinilung
Teluk Lodhan lan Segara; ing sisih wetan ngongkang Telok Lodhan lan Segara
Kening. Sisih kidul keledan Segara Selat Kendheng-Kidul lan Segara Teluk Lusi.
Sisih kulon Segara Teluk Serang kang tepuk karo Segara Selat Murya. Sisih lor
Teluk Juwana lan Samodra Jawa kang jembar lerab-lerab. Gunung Murya isih wujud
gunung geni dhuwur-ngukusan, dikilung segara.
Nusa Kendheng kuwi ora duwe tanah ngare lembah
banthak tadhah udan kang ngembong banyu; wujude mung pegunungan alelengkeh
jurang lan gompeng; ing sawetara gompeng ana guwa-guwane padhas sing jembare
mung sarompok teba. Neng bumi Nusa Kendheng kono kuwi ora ana thethukulan pari
lan jumawud, sing ana mung jalinthing, canthel, lan jagung-kodhok kang thukul
subur neng lelowah sing ngembes; wohe dadi pangane kethek, bethet lan bantheng.
Ning alas kono lebeng wite: jati, trenggulun, sawo-kecik, mete, klethuk, lan
mulwa.
Gisike-pesisir nggenggeng wit: krambil, bogor
(tal), jambe. Pesisire sing wujud rawa-embet klethukulan: rembulung, bongaow,
sarta brayo kang nrecel riyel. Ning punthuk pegenengan sing dhuwur-dhuwur ketel
suket-kalanjana lan alang-alang sing dienggoni grombolane bantheng. Bantheng
wadon aran Jawi. Sing gemati banget (jawa banget) ning pedhet-pedhete. Ing
wayah bengi jawi-jawi mau yen padha turu padha kupeng adu bokong karo jawi-Jawi
liyane ngilung pedhet-pedhete. Dene bantheng-lanang sing mbenguk padha kekiter
njaga grombolane, aja nganti dimunasika kewan-galak.
Nalika semana Pegunungan Kendheng Lor kuwi wis
didunungi menusa wong asli pribumi kono. Dedege endhek pawakane cilik, kulite
nembaga. Kauripane isih wlaha lugu deles, nanging wis nduwe kemajuwan.
Tatabudaya gegaweyan; sandhangane rupa cawed saka lulup waru diperut-alus dienam,
utawa lulang kewan diucel nganti lemes. Uripe sagotrah manggon ning guwa-guwa
padhas mau, kekancan karo asu-gladag sakirike sing wis padha kawong lulud melu
manggon cedhak guwa kono.
Bocah-bocah cilik karo kirik kerep padha gojeg
kekuwelan nanging nyakote ora tenanan, mung padha ngos-ngosan pating krenggos.
Panguripane wong-wong mau saka kekrapa, nyelog, memed, lan mbebedag-ajag.
Gamane rupa payal, panah, bedhor, sing digawe saka watu-jae kempling diasah
mlingir landhep banget. Yen luru pangan asu-asu kuwi mesthi melu kekinthil
utawa jejigar sesanderan ngoyak kewan nuronan, uga sok melu nyelog ndukiri
palapendhem-alasan. Oleh-olehane pangan digawa mulih dirantengi mung dikoprok
thok, yen wis mateng nuli dioser-oseri awu rencek-sangkrah segara dadine mbanjur
krasa asin; nuli dipangan kepyah-kepyah sabrayate uga asu-asu sakirike padha
melu mangan bebarengan. Genine entuke saka wit kang kobong disamber bledheg,
pang-pang garing ana genine mengangah merga gesekan karo pang-pang liyane ing
mangsa ketiga-ngangkang. Geni kuwi digawe totor marong rina-wengi ning
sacedhake guwa kono; yen bengi ngiras digawe memedeni kewan galak supaya ora
wani nyedhaki guwa kono; kawuwuhan kewan-kewan galak kuwi padha giris dijegogi
asu-gladhak sepirang-pirang swarane mawurahan rame. Yen pinuju padhang rembulan
wong-wong mau padha seneng-seneng ning sak njabane guwa, pada jejogedan lan
gegandhangan sarta keplok-keplok lan anyul-anyul cangkeme mecucu kaya cupu,
tunggak-tunggak utawa kayu sing ngglonthong dithuthuki digawe tetabuhan. Wong
asli dhek jaman JAMAJUJA sing uripe isih sarwa deles prasaja wlaha ngono mau
diarani Wong Suku Lingga.
SIGEG
II. Jaman KUNA-MAKUNA (Sadurunge Tahun Masehi,
Nabi Isa el masih durung miyos)
Wong Nusa Bruney-kidul sing manggon ning saurute
pesisire Teluk Sampit sarta neng tepis kiwa tengene Bengawan Sampit-hilir, ing
sawijining wektu ketrajang pageblug-gedhe. Jare wong-wong Sampit kuwi padha
digrowoti Setan Blarutan-sogrok weteng; nganti akeh banget wong-wong sing padha
mati, luwih-luwih bocah cilik sing isih demolan. Wong-wong sing isih urip padha
miris banget, nuli padha ngungsi minggat ngumbara lelayaran mengidul nyabrang
samodra Bruney; tumuju ning Nusa Kendheng. Setan Blarutan ora wani nyabrang
samodra nututi wong-wong ngungsi mau, jare wedi kesiku Bathari Hwa Ruh Na,
ratune Jim-Samodra.
Mangkate wong-wong ning Nusa Kendheng
dipangarsani dening Kie Seng Dhang, sawijining wong tuwa Sampit sing wegig lan
akeh pengalamane, wong sing jangklanglana ning manca negara. Sawise lelayar
sepuluh dina sepuluh wengi, ing wayah pajar bang-bang-wetan katon regemenge
Gunung Nusa Kendheng (saiki Gunung Ngargapura Lasem); gisik sawetane Ngargapura
katon sesawangan (pemandhangan, saiki dadi desa Pandhangan) kang ngresepake
pandulu. Puncake Gunung Ngargapura katon ampak-ampak memplak, langit resik
ngalela warnane biru-lasuardi; ombak agilir-gilir lindhuk nyempyok gisik
pesisir sawetane Ngargapura.
Yaaa neng bumi kono kuwi wiwite wong-wong Sampit
padha ndarat cakalbakal dadi bangsa-anyar, aran Wong Jawa.
Let sapenginang (wong-wong wadon Sampit padha
seneng nginang nglenthusi woh jambe sing isih enom, arane Mucang), prau-prau
mau wis padha mepet gisik (palwa-palwa = palwangan. Plawangan, saiki dadi desa
Plawangan), para Pandhega mbuwang dandhan padha ndokok (menaruk-naruk, saiki
dadi desa Narukan) praune jejer-jejer urut gisik mbanjeng mengidul. Nenek-nenek
padha ndisiki mudhun saka prau kanthi mbuwang susure tepes-jambe ning segara,
minangka sarat mbuwang sebel saka negarane. Nyi Seng Dhang nguculi udhete
ngrogoh cepuk isi lemah-lebu saka bumi Sampit, disawurake ning gisike bumi
Ngarga Kendheng; nuli sembahyang sujud sumungkem Pretiwi lan tumenga Angkasa.
Wong-wong wadon liyane padha melu sembahyang bebarengan, ing pamuji: “Muga-muga
sagotrah krandahe sing padha neneka kuwi padha entuka Kabekjan lan Karahayon
pindhah tetruka ning bumi kono, tulusa trah-tumerah turun-tumurun bebranahan
nganti pirang-pirang jaman dadi bangsa-anyar neng Nusa Kendheng.”
Wong-wong lanang nuli padha nusul munggah
dharatan luru papan panggonan sing nyangkleg ning Tuk, kanthi enthuk pituduh
lan pangeguh saka kakek Kie Seng Dhang sing lakune wis sempoyongan astane
digandheng putune Putri-kinasih umur 12 tahun; praupane ayu pindha
golek-kencana, asmane Nie Rah Kie.
Kakek Kie Seng Dhang mlaku nusup-nusup ning alas
bebondhotan, sawise oleh papan kang cocog lan gathuk nuli prentah ning kabeh
krandahe diutus mbubak grumbul nebang kekayon digawe teba. Putri Nie Rah Kie
weruh kembang warnane putih-memplak anjrah nedhenge medem uga ana sing isih
kundhup gandane amrik-wangi, wite pating grembel ngoyod ning gompeng. Sang
putri kesengsem banget nuli matur ning Eyange. “Besuk yen wis duwe omah lan
karasan arep nandur kembang sing warnane putih ngresepake banget ngono kuwi.”
Kembang mau dijenengke kembang Melathi dening Sang Putri.
Watara patang sasi alas kuwi wis dadi
papan-pomahan lan pekarangan; nalika kuwi tepak mangsa Labuh wayahe boros padha
trubus, uler jati padha dadi ungker, woh-wohan padha medhohi, palapendhem akeh
sing isih bentet; ndadekake wong-wong seneng ayem ngrasa ora kekurangan pangan.
Minangka kanggo mengeti asal-usule Kie Seng
Dhang kuwi saka desa Tanjung-matalayur sawetane Teluk Sampit bumi Nusa Bruney
pesisir kidul, mula punjere desa cakal bakal sing didunungi Kie Seng Dhang
sagotrah-krandahe mbanjur dijengke desa Tanjungputri (saiki dadi desa
Tanjungsari, Kecamatan Pandhangan/ Kragan Kabupaten Rembang).
Sawise dadi karas-pekarangan lan pomahan, ing
sawijining dina wong-wong mau padha ngumpul ning Balepaguyuban Tanjungputri,
perlu ngrembug Tatapranata lan Tataraharjane desa disesepuhi kakek Kie Seng
Dhang. Giliging gawe putusan:
Ngangkat Kie Seng Dhang diwisudha dadi Sesepuh
lan Dhatu Tanjungputri ing salawase Urip, mrenata bumi Pegunungan lan Pesisire
Ngargapura, wiwit Pandhangan tutug teluk Lodhan sing gisike wujud Wedhi-malela.
Teluk kuwi nggenggeng alase wit Pung kang ketel sirung, ing sisih wetan ana
bregade wit Pung-gedhe banget cacahe ana telu (=Sam, saiki dadi desa Sampung).
Bumi Nusa-Kendheng diganti aran: Tanah Jawi,
nulad arane Bantheng-wadon (jenenge: Jawi) sing dikramatake dening wong Lingga.
Awake dhewe kuwi wis ora aran wong Sampit maneh,
ngganti aran; wong Jawa, Nulad watake bantheng-wadhon kang jawa-banget
(=gemati, ngerti, wigati) mring pedhet-pedhete. (Bumine aran: Tanah Jawi,
menusane aran: Wong Jawa).
Wong-wong kuwi nuli menehi tetenger Tahun,
wiwite dadi Wong Jawa, diarani (Tahun Jawa Hwuning: 1 = 230 tahun sakdurunge
tahun Masehi); sarta digawekake Lambang-Reca watu-item gedhene sak-menusa,
pethane Kie Seng Dhang ndodhok ning Pongol sawetane Gunung Tunggul. Para tetuwa
diwajibake nganggo kalung rambute dewe ditampar, lan diwenehi mendhel/ gandhul
singg digawe saka Watu-jae wilis gedhene sajenthik-manis; memper recane Kie
Seng Dhang.
Wong-wong mau padha Prasetya-Suci
Wong Jawa turun-temurun tutug Jaman apa wae
tetep padha ngrungkepi Tatapercayaan-Suci Hwuning, naluri saka leluhur Nusa
Bruney bangsa Chaow (=inggatan=ngumbara) saka Nusa-Hainan; jaman Jamajuja 3000
taun kepungkur (1000 taun sakdurunge Nabi Isa el Masih miyos). Guru-guru Agung
bawana Masriki uga durung miyos neng Alam-ndonya, yakuwi: 1. Laow Tze Tao, 2.
Hud Tze Buddha, 3. Kong Tze Khonghucu. Wondene asal-usule bangsa Chaow sing
kawitan kuwi wong saka negara China, tepise bengawan Yang Tze Kiang udhik
diapit Pegunungan Kwen Lun lan Pegunungan Tang La, Propinsi Ching Wai.
Wong-wong mau sumebar mengidul ning bumi Tiongkok-Kidul (Nalika 4000 taun
kepungkur=2000 taun sakdurunge taun Masehi), ngliwati sakidule Pegunungan Yun
Lin. Ngliwati Propinsi Yunan, Propinsi Kwang Sie, Propinsi Kwang Tung. Nuli
nyabrang segara munggah dharatan Nusa-Heinan, sabanjure nuli nyabrang mlebu
Nusa-Bruney; sumebar anjrah dadi banbgsa-anyar suku Dhayak rupa-rupa jenenge
manut arane Bengawan-bengawan kono (Barito: Maanyan-siung. Kayan: Apokayan,
Kenya. Segah: Segal. Maham. Punan. Sampit). Sawise dadi wong Dhayak Sampit nuli
ngumbara maneh nyabrang samodra ngancik Nusa-Kendheng, malih ngganti aran:
Bangsa Jawa.
Ing mbesuk Wong-wong Jawa neng Negara ngendi wae
tansah padha nguri-uri ngagungake Ke-Jawane, lan mekarake Senibudaya Jawa.
Wong Jawa sing nyingkur/nyepele ke-Jawa-ne bakal
dadi wong Jawa-jawal sing ora nduwe Dhangkel lan Oyod-lajer. Uripe tansah
Nglindur lan Mbangkong nganti ngaya ngayal-andupara, nguber kaendahane
Jodhog-layung ing wayah surup Sandyakala.
Kakek Kie Seng Dhang ngasta pemrentahan Banjar
(=desa gedhe) Tanjungputri genep 30 taun, yoswa 90 taun wis wiwit loyo lan
ngrasa wegah; pamrentahan nuli dipasrahake Putri Nie Rah Kie kanthi diwakili
garwane yakuwi: Bandhol Hang Lhe Lesy kepala Pelaut pesisir Pandhangan
sapengidul. Bareng Putri Nie Rah Kie nyekel pangwasa Banjar Tanjungputri,
bandhol Hang Lhe Lesy nggawe pranatan Pemrentahan: Sang Putri Nie Rah Kie
dikeker dipingit sajrone Tamansari Kedhaton, ora ana wong lanang sing kena
meruhi ragane (praupan lan blegere) Sang Putri; kejaba garwane lan
putra-putrine sarta para Emban. Undhang-undhang pranatan Pemrentahan
didhawuhake saka Kaputren kedhaton Tanjungputri Kraga (=ngeker
raga=kerraga=keraga; saiki dadi Kragan) liwat Emban-keparak; nuli diterusake
ning Nayakapraja-priya.
Sawise Kie Seng Dhang seda layone ditunu, awu
layone dikubur sacedhake Tuk/ sumberan lan didodoki tetenger watu mecongol
diayomi wit Wringin-Brahmastana. Minangka Leluhur (=Dhanhyang) sing cakalbakal
desa kono, mula asmane Kie Seng Dhang dipepundhi Trah tedhak turune lan
kawula-rakyate; panjenengane minangka Dhanhyang Pundhen kanthi dipengeti
tembung “Tuk” ning kabeh desa diganti tembung Sendhang. Ngapek saka tembung
Seng Dhang (Yakuwi: Sendhangmulya, Sendhangwaru, Sendanggayam, lan
liya-liyane).
Reliqe (200 taun durung Masehi) dirawati
dipepetri Trah tedhak turune digawa ning negara liya digawe tumbal dipendhem
ning Taman Pundhen Agung. Wong-wong Tanjungputri yen mati layone ditunu ning
gisik Pandhangan, awu-layone dilarung dikelemake ning segara. Asmane suwargi
Putri Nie Rah Kie disungging dening tukang Patung wujud Reca-emas didokok ning
candhi gunung Tunggul.
Pamrentahan Kraga Tanjungputri klakon madeg
nganti pirang-pirang turunan ora ana sambekala, saben ganti Pemimpin mesthi
milih Putri kang Witjaksana trah-tedhak turune Putri Nie Rah Kie; lan uga
ngeker-raga ning Taman Kedhaton Tanjungputri. Wong-wong Jawa Kraga kuwi uripe
wis padha seneng-ayem, sebab padha cepak rejekine sembada sandang pangan lan
bale-pomahane, sarta pada tetep ngrungkebi ngluhurake Tata Budidaya Suci Jawa
Hwuning.
SIGEG
Nalika jamane wong-wong Sampit ngumbara ngungsi
pindhah ning bumi Nusa Kendheng Ngargapura, iwak Pesut (=iwak Lodhan Bengawan
Sampit sing lulut karo Menusa) akeh sing padha melu atut pindah ngumbara;
amnggon ning segara Teluk sakidul wetane Gunung Ngargapura, sing wasana Teluk
mau mbanjur karan dadi Teluk Lodhan. Nalika jaman semana gisike Teluk Lodhan
mau sepi mamring tidhem-premanem durung kejamah menusa; sing manggon bumi Teluk
kono mau mung sarupane mauk-segara lan manuk-alas; sarta penyu lan bulus sing
arep padha ngendog. Kadhang kala ana Jawi (=bantheng wadon) alas-kono, karo
pedhete pada dhede klekaran ning pawedhen ngangetake awak; lawas-lawas Jawi
karo iwak Lodhan kuwi padha kawong bisa urip rukun ning gisik kono. Babon iwak
Lodhan yen arep manak saben dina nyrondholi nyurungi ganggeng-sangu sing tuwuh
anjrah pating krembyah ning segara Teluk kono diunggahake ning gisik;
ganggeng-sangu ning ngumbruk ning kono nuli dipangan Jawi sing nedhenge lagi
nyusoni pedhete, ndadekake awake krasa seger susune mangkah-mangkah. Bareng
babon Pesut krasa arep nglairake nuli nglangi mlumah sarta ngambang, Duplonge
(=bayi Pesut) lahiir krogal-krogel ambegan nyerot hawa tumumpang ning wetenge
biyunge; Dhuplong kuwi sawise bisa nglangi nuli munggah gisik kanthi gampang
ora kesrimpet sangu sing pating krembyah; duplong kuwi arep dhedhe ngangetake
awak. Bareng mambu gandane susu Jawi nuli krogal-krogel marani babon Jawi sing
lagi nglekar nuli ndesel-ndesel ngenyut susu sing mangkah-mangkah kuwi. Babon
Jawi ora kaget mandar aring sarta ndilati Dhuplong sing isih gupak banyu
ari-ari; sanalika pedhet Jawi mandar nggeblas lunga lan gebres-gebres sabab
mambu gandane ari-ari dhuplong, nuli nyingkir marani sangu nyengguti pupuse
sing isih enom-enom. Bareng si Dhuplong wis wareg nggone nyusu nuli kosal-kosel
marani biyunge sing isih nunggoni ning banyunan segara.
Pesut sing padha bebarengan ngumbara ngalih
manggon Telok Lodhan kono mau sasuwene 130 taun, wis padha nak-kumanak
tangkar-tumangkar uripe padha jenak-aring kumpul kambi kewan rupa-rupa ning
teluk kono. Karo wong Kraga Tanjungputri sing pinuju ning segara, pesut-pesut
mau mandar isih wani nyedhak sarta lulut nyrondol-nyrondol.
Wong Jawa Kraga yen luru pangan ora gelem
nglanjak tutug Teluk Lodhan sing dienggoni Pesut lan Bantheng sing padha urip
rukun mengkono mau, apa maneh ngganggu utawa mateni kewan loro kuwi; wong Jawa
mandar sirik lan wedi banget ning pamanti-wantine Dhanhyang luluhur: “Anak-putu
Kraga aja nganti sing munasika Pesut lan Jawi kuwi, apa maneh nganti mateni.”
Wong jawa tedhak turune wong Sampit mau sasuwene 130 taun uga wis padha
bebranahan sumebar sepegunungan Ngargapura, dedunung gegobrolan-gegrombolan
sagotrah-krandahe. Nalika semana wong Jawa mau wis padha ingon-ingon
wedhus-kacangan entuke saka mbasangi cempe-alasan, diipuk-ipuk digemateni
dicancang ning cagak amben, kumpul sajromah karo menusa. Bareng wis dadi wedhus
bisa lulud nganti nak-kumanak bebranahan, wedhus-wedhus kuwi dikandhangi ning
karasan dikilung bethek sarta dicepaki rambanan; rina wengi dijaga asu-gladhak
sing wis pomah lan mendara. Wong-wong pomahan nggone nduwe pikiran ngingu
wedhus ngono kuwi, perlune yen nduwe gawe butuh masak daging kanggo lawuh-nyomok
ora ndadak nunggu dhisik ajag kewan ning alas. Asu-gladhak sing wis ewonan taun
urip kumpul karo menusa dijak ajag, njaga omah njaga rumangkang lan rewang gawe
liyane mandar mung diumbar turu ning latar ngringkel utawa ning emper-gandhok.
Sasuwene wong Jawa lan iwak-Lodhan (Pesut-pesut)
kuwi dedunung neng bumi Ngargapura wis 130 taun (Taun Jawa-Hwuning wis taun 130
= Tahun Masehi durung ana), wektu kuwi ana wong neneka pindhahan saka Nusa
Tempabesi ndharat ning Tanah Jawi pongol Lodhan segara kening, bebadra bubak
bumi alas Pung cikalbakal nggawe desa urut pesisir sawetane Teluk Lodhan; desa
mau karan desa Sampung. Wong neneka kuwi wis akeh sing pinter nggawe
prau-gedhe, cekung dhasare awak-prau lan anthok-cocoke sing digawe saka
kayu-pung sing kuwat krendhem banyu asing (Ing jaman saiki tedhak-turune
wong-wong mau padha dadi wong ahli nggawe prau ing Desa Bulu, Kecamatan Bulu,
kabupaten Tuban). Liya kuwi wong-wong mau uga pinter nenukang maneka-warna;
dadi Undhagi tukang kayu, Pandhe tukang wesi, Gemblak tukang kuningan, Sayang
tukang temnbaga, Kundhi tukang grabah lan Jlagra tukang umpak-watu sakane omah;
tata-pakaryane wong-wong mau aran Kabudayan Sampung.
Kanggo njembarake papan panggonane, wong-wong
mau padha nekad ngrambah alas nglanjak bumi Teluk Lodhan. Wong saka Nusa
Tempabesi kuwi Kapercayan/Agamane ngadhep-manembah ning Dewa Srengenge/Geni,
dewa Samodra/Banyu, dewa Angkasa/Angin, dewa Bumi/Naga Ijo. Wong-wong kuwi ora
sirik mangan daging Bantheng lan iwak Pesut; nggone nglanjak bumi Lodhan kuwi
mandar ngrasa luwih kebeneran sabab bisa mbebedag-ajag lan misaya iwak kanthi
sakatoge. Kang mengkono mau ndadekake kewan-kewan kang biyene padha urip
tentrem aring malih dadi kobrak giris kesid; temahan padha minggat sumebar
saparan-paran. Pesut lan Bantheng mau padha minggat sumebar mengidul nyabrang
segara tumuju ning bumi Nusa Kendheng Kidul, sing alase isih lebeng ketel gung
liwang-liwung durung dijamah menusa; segarane cethek ombake lindhuk akeh iwake
cilik-cilik maneka warna, ndadekake jenake Pesut-pesut mau gampang oleh pangan.
Grombolane Bantheng liyane ana sing terus ngumbara ngidul-ngetan nyabrang
segara Supitan-Kamput, nuli terus munggah ning alas-alas gerotan Pegunungan
Brahma-Mahameru sapengetan tutug alas gerotan Pegunungan Raung (Saurute
Bengawan Brantas dhek Jaman-Jamajuja isih wujud Segara-selat kang ngilung
Gunung Kawi, kamput, Ajar-smara, lan Penanggungan.
Desa Sampung sawise madeg 75 taun ngalami
kertaharja, wonge padha berag-berag omahe panggungan bebanjengan saurute
pesisir, praune mangkal jejer-jejer mengulon tutug Teluk Lodhan. Sasuwene 75
taun kuwi wong-wong Sampung mau wis akeh sing padha sambung srawung karo wong
Kraga-Tanjungputri, mandar wis akeh sing padha campur jodhon sesilangan.
Kabisane gegaweyan wong Sampung padha ditulad wong-wong Kraga. Sabalike
Kapercayan-suci Hwuning lan Kabudayan wong Jawa Kraga-Tanjungputri padha
ditulad wong Sampung, sebab ragade Upacara-Hwuning luwih entheng lan irid;
ilmune luwih blag-blagan Kanyatan gampang. Beda karo Agama-kapercayaane wong Sampung
kang sarwa andupara khayal, ilmune rumit ruwed pujamantrane dawa ngalur-alur
ndrememel ngeselake; ragade Tata-Upacara akeh bange, sajene ngambrah-ambrah.
Kang mengkono mau ndadekake wong-wong Sampung padha bosen, wekasane mbanjur
malih seneng ngalih ganti ngrungkepi kapercayan-suci Hwuning, cawuh luluh karo
kabudayan Jawa Kraga Tanjungputri; mandar mbanjur gemang ngakoni aran wong
Sampung-Tempabesi maneh, malih ngaku dadi wong Jawa-Sampung.
Ing taun Jawa Hwuning 205, wong-wong
Jawa-Sampung wis akeh sing padha misah maneh, bebadra sumebar ngidul-ngetan
butuh panggonan sing luwih subur loh jinawi ning bumi Nusa Mahameru; srana
nyabrang Segara-supitan Kamput kang jembar lerab-lerab wiwit Teluk-Popoh
mengalor; mberemane Segara-supitan dadi rawa bening lan rawa Gesikan terus
mengalor ngliwati Tulungagung, Kedhiri lan Kertasana; tutug Megaluh (Jombang)
tumlaweng menggok ngetan ngliwati Plosso tutug Teluk-Tarik anjog segara
Medunten. Bumi Nusa Mahameru sapengetan tutug Pegunungan Raung mau diganti aran
dijenengake Nusa Jawa-Pegon, wonge uga karan wong Jawa-Pegon.
Ing taun Jawa-Hwuning 205 kuwi wong Jawa Kraga
sakwise Pitung-turunan (Anak, putu, buyut, canggah, wareng, udheg-udheg,
gantung, siwur) wiwit saka Putri Nie Rah Kie, cacah jiwane wong kono mau wis dadi
akeh banget; mandar omahe wong Pandhangan tutug Narukan wis jejel riyel. Mulane
wong-wong mau banjur padha misah tertruka ning bumi sengkaning-gunung saurute
Pegunungan Ngargapura kang lelowahe subur banget kethukulan pring-ori
dhedapuran bunge nrecel riyel. Ring ilen-ilen banyu kang muleg-muleg selane
watu-watu akeh iwake-jambrung pating sriwed nyisili lumute watu.
Semono uga wong-wong Trah-tedhake Putri Nie Rah
Kie krandhan gisik uga melu pindhah bebadra; sarehne wis kulina urip ning bumi
Belahan mula gemang melu tertruka ning bumi sengkaning-gunung, milih panggonan
sing nyangkleg segara yakuwi ning perenge Gunung Ngargapurasing sisih lor
(Kecamatan Sluke) kang ngungkurake juran jero lan rungkud; desa kuwi
disenengake: Terahan (Trah = tedhake Putri Nie Rah Kie). Bumi sing banthak
wujud gisik mawa Teluk kanggo mangkal prau-prau manca sing padha mampir arep
ngapek banyu omben, mbanjur katelah aran desa Pangkalan.
Wanita Terahan lan Pangkalan kuwi misuwur akeh
sing manis-ayu, sarta isih padha nerusake naluri Adatcarane Wanita Leluhure ing
Tanjungputri; wanita-wanita mau padha seneng nandur wis kembang Melathi
kembange kanggo ngrengga raga yen dhong nekani Pahargyan, yakuwi nganggo
cundhuk Melathi-sisir nyisip nglaweng ning gelungan, sesumping Melathi-ronyok,
kalung ronce gegombyok kembang Kanthil; dene pedinane saben rampung
reresik-awak mesthi cundhukan kembang Melathi kuwi. Tumrap wong-wong Priya
kanggo renggan Omcen-oncen Surengpati dikalungake ning mendahake Keris. Yen
pinuju dina Suci kanggo sawur-nyadran ning kubure Sembok-Semak, uga ning
Pundhen-Leluhur Nyai Dhanhyang/Kaki Dhanhyang sing cakalbakal desa; disajeni
ubarampe sajen sapepake lan karangan kembang Melathi sarta kutug dupa
pratus-wangi.
Tutug jaman-saiki para Wanita Wirya Wicaksana
sing rumasa isih Trah-tedhak Tanjungputri senajan dedunung ning negara
kana-kana, senajan sauwit-wong uwit para Wanita mau isih merlokake nandur
kembang Melathi; utawa ngrengga sarira ngagem kembang kang ngresepake-ati kuwi.
Minagka sarat ngluhurake drajad, sarta mengeti memundhi asmane Putri Leluhure,
yakuwi Putri Nie Rah Kie, Dattsu Dewi Sibah, sarta Maharani Bre Lasem I Dewi
Indu Purnamawulan; lan Putri-puri Kriyan putra Eyang Mpu Guru Pr. Santibadra.
(Suwargi putri Cempa Bie Nang Tie lan putri Malokhah uga sengsem melu ngagem
kembang Melathi kuwi). Uga Raden Adjeng Kartini.
SIGEG
III. Jaman KUNA-KOBRA (Ing taun Jawa-Hwuning:
230 Masehi: 1)
Kacarita ing sawijining bengi nalikane wong-wong
Pambelah Pandhangan lagi padha jejagongan ning gisik kang ngilak-ilak, padha
omong-omong nyatur. Kawitane nggone ndarat Leluhure ning gisik bumi Pandhangan
kono kuwi dietung-etung wis ana 10 = sepuluh turunan.
Ketitik neng blandar-tongciet dalem Pedhanyangan
Tanjungputri ana toletan-enjet 230 dulit (=1 dulit = pendhak Labuh = 1 taun);
toletan kuwi minangka papeling nggone ndarat Leluhure lawase wis ana 230
pendhak mangsa labuh (=230 taun). Nggone ngetung 10 tutunan kuwi wiwit saka
Dhanhyang Kie Seng Dhang. Nalika padha jejagongan kuwi dumadakan wong-wong mau
padha kaget sebab weruh Kaelokan: Ning langit tencebing cakrawala sisih
lor-kulon ana sorote Lintang-kemukus nglandeng sumorod ngidul-ngetan, ngliwati
sandhuwure segara Jawa lan segara Kening.
Wayah esuke wong-wong padha umyeg nyatur
wahanane Lintang-kemukus mau; ana wong sing nyarawidekake ning Nujum sing
waskitha, wedhar wasitane: “Neng Bawana negara Maghribi rajane lagi nglumpukake
Kawulane mlebu ning kutha, perlu diwilang cacah-jiwane. Ana kang sejodho, sing
lanang pagaweyane tukang-undhagi; sing wadon lagi ngandheg tuwa, wong mau ora
keduman pondhokan mung entuk panggonan kandhang wedhus pinggir desa. Dumadakan
ning kandhang kono wong wadon mau mbabarake jabang-bayi lanang; wecane Sang
Nujum: “Besuk jabang-bayi kuwi yen wis diwasa bakal dadi Raja
Binanthara-nyakrawati, nanging ora kagungan Keraton ora tau pinarak
dhampar-kencana, ora kagungan prajurit kang asikep gegaman perang; nelukake
musuh ora kanthi merangi lan milara, mung kanthi Perbawa (Ambek asih
pari-tesnane). Gesange ora kagungan Wibawa (Kamulyan sugih rajabrana), mung
nyandhang sapala kandhang langit kemul mega ngumbara ndlajah desa milangkori,
medhar Wasita “Begja Rahayu”. Wong-wong Pambelah mengeng nggagas wahanane weca
sing aneh banget ngono kuwi. Let seminggu sawise wong-wong Kraga padha weruh
Kaelokan ngono mau, wong Sampung akeh sing padha ngimpi; rumangsane akeh iwak
Pesut-Lodhan lan Bantheng padha ngamuk liwung ngrusak Banjar Sampung ngebrukake
omah lan nguber-uber wong padha dipateni.
Ora gantalan dina sawijining bengi
angler-anglere wong padha turu dumadakan ana prahara gedhe; angin
sindhung-riwut segara Jawa lan segara kening kaya dilebur, alun gedhe gumulung
nglanjak dharatan lan Teluk Lodhan; perenge Gunung Ngarga sisih wetan padha
longsor. Thukule prahara gedhe ngono kuwi sabab Gunung Agung Sengkapura njeblug
(Ing taun Jawa-Hwuning 230 = Masehi 1). Pulo Baweyan Sengkapura sirna separo,
mblabare blegedaba muncrate lumpur-panas lan watu-watu mengangah kontal ning
angkasa, sarta udan awu sumebar tutug ngendi-ngendi ngurugi Segara Jawa. Teluk
Lodhan malih dadi dharatan Kragan, Sarang, Sedhan (Kabupaten Rembang). Segara
Kening malih dadi dharatan Pesisir Lor Kabupaten Tuban. Ing sisih kidul nyisa
mberemake kali-gedhe (Bengawan Solo) wiwit Kradenan ngglendheng mengalor tutug
Cepu, nuli mbelok mengetan dadi bengawan Kethek; mbanjur amber dadi rawa
Widhang tutug bumi-embet Pangkah/ Sidayu, iline muntah ning Segara-supitan
Medunten.
In taun Masehi: 50 dharatan tilase Segara mau
wis malih dadi alas-bebondhotan kaselanan palakirna warna-warna. Wong-wong
Tanjungputri salore Ngargapura wiwit padha wani lan seneng bebadra bubak desa
ning Pesisir-lor Segara kening, sing bumine sela-selane watu-gamping tutug
tepise segara padha ngetuk, mbrubul banyune tawa bening nyarong. Bumi bubakan
mau dijenengake, desa Mituk (Saiki dadi desa Beti = Bektiharjo).
Ing taun Masehi: 100, desa Mituk kuwi wis dadi
Banjar gedhe mbanjeng mengalor ngliwati bumi pagenengan sing lemahe warna
Kuning semu Abang; sarehne wis dadi Banjar gedhe tur nyangkleg segara, para
Pambelah/ Nelayan nggawe plabuhan ning pesisire; plabuhan kuwi dadi bantarane
para Pelaut/ Pedagang saka manca negara, padha gancol sarupane barang-kebutuhan
bisa tinemu ning pasar Mituk kono. Misuwure ning negara-manca, banjar kuwi ora
diarani banjar Mituk, nanging diarani banjar: Sitijenar. Wong-wong saka
Tanjungputri Jawa-Hwuning kang cacah jiwane luwih akeh, padha saeka-praya
ngangkat sawijining wong Wegig Wiled Trah-tedhak Tanjungputri, asmane Hang Tsu
Hwan, diwisudha dadi Dhatu (kepala Adat) banjar Sitijenar. Nalika pamisudhan
dikepkyakake, Dhatu Hang Tsu Hwan ngundhangake ning para Sumewa; papan
Pasawuwan-agung mau didadekake punjere kutha Sitijenar, dijenengake Kutha
Begja-Agung (ucape umum salah-kaprah ngarani Bejagung).
In taun masehi: 107, Dhatu Hang Tsu Hwan wis
bisa ngirup Banjar-banjar pesisir-lor tanah Jawa, kutha Begja-Agung nuli
didadekake punjer Pangesuhe banjar-banjar mau; dijenengake Negara Jawa Purwa.
Wiwit jaman pamrentahan Hang Tsu Hwan wong-wong Nusa Jawa-Pegon kuwi wis akeh
sing padha nggrancol ning Banjar Sitijenar, pangesthine Nusa Jawa-Pegon kuwi
supaya luluh dadi siji karo negarane Dhatu Hang Tsu Hwan (Nggone ngarani ngaub
pangwasane Dhatu Hang Tu-Ban = pamrentah Tuban.
SIGEG.
IV. Jaman JAWA-DWIPA (JAWA-Pegon lan JAWA-Purwa)
Ing taun Masehi: 110, bumi Jawa-Pegon kuwi
dihoregake Lindhu prakempa marambah-rambah asale saka Gunung Kamput; gunung
kang ngongkang Segara-supitan Kamput padha horeg ngengkrog-engkrog sora banget,
bregad-gedhe pada rungkat rubuh pating slayah; perenge gunung-gunung pada
longsor nglongsori Segara-supitan Kamput. Liya dina kawuwuhan Gunung Kamput
njeblug ngetokake blegedaba bulah-bulah mawalikan mblabar ning Segara-supitan;
udan awu sumebar tutug ngendi-endi. Wong-wong Sitijenar nyawang langit peteng
kaya kesaput mendhung ngendhanu ngono kuwi padha miris banget, ora ana wani
metu saka ngomah sabab bledug-awu ngampak-ampak mlepegi napas, godhong gedhang
padha sengkleh kabotan awu nemplek nglapis lumahe.
Bareng wis klakon setaun kaanan sing mengkono
mau wis sirep tidhem, Segara-supitan Kamput katon malih dadi ciyut kali
sapralimane, ganti wujud dadi bengawan ambane bisa disabrangi nganggo
gethek-gedebog; wong-wong menehi aran: Kali Brantas (Nalika Taun Masehi: 111).
Wong-wong Nusa pegon sangsaya wuwuh adrenge
nggone nedya manunggalake negarane karo negara Jawa-Purwa, mula nuli padha usul
ning Dhatu Hang Tsu Hwan. Saka kawicaksanane Sang Dhatu pamonthane wong-wong
kuwi enggal dileksanani, kanthi disekseni wong-wong saka negara liya, Gembleng
cawuh manunggale negara Jawa-Pegon karo Jawa Purwa (P = (aksara Jawa) = loro)
dijenengake: Nusa Jawa-Dwipa. Nalika taun Masehi 115.
In taun Masehi: 385, wong-wong banjar Terahan
sing cacah jiwane wis padhet, padha lunga misah bebadra cakalbakal ning bumi
Argasoka, yakuwi perenge Gunung Ngargapura sing sisih kulon; papane ngongkang
Segara-teluk, sing sisih lor kadhangan Punthuk Ngendhen, Kecamatan Lasem.
Segara-teluk kuwi mbanjeng mengetan nuli mbelok mengidul urut perenge
Pegunungan Argasoka, ning pepereng pegunungan kono kuwi akeh wite Pucang lan Resula
blukange warnane kuning-gadhing tuwuh nggenggeng ledhung-ledhung. Saka bumi
bubakan kono yen nyawang mengulon katon Pulo Maura dikilung segara, pulo kuwi
wujud gunung-gedhe masung pucake mawa kawah-geni ngetokake kukus kumebul
nglandeng ning langit; ing sisih kidule katon benggang karo pegunungan
Sukalila-Prawata keledan Segara supitan Maura. Wong-wong bebadra kuwi
dipangarsani kanoman umur 35 taun asmane Hang Sam Badra, sawijining Klana kang
adoh tebane ning Sabrang lan Negara kana-kana. Mula kuwi dening wong-wong
bebadra mau mbanjur ngangkat dheweke diwisudha dadi Dhatu ning kono; bumi
cakalbakal kuwi katelah aran Pucangsula (Saiki tilase dadi desa
Logadhing-Sriamba, Kecamatan Lasem). Sawise desa kono madeg 15 taun malih dadi
Banjar-gedhe sebab akeh wong neneka saka negara Sabrang melu bebadra ning kono;
wong-wong manca mau sawise kumpul srawung karo wong Pucangsula, temahan padha
malih ganti seneng ngrungkepi Kapercayan-Suci Hwuning lan Budibudaya Jawa,
wekasane mbanjur luluh dadi wong Jawa-Dwipa.
Wiwit bebadra dadi Wong Jawa ning Tanjungputri
ing taun Jawa-Hwuning: 1 nganti bebranahan mencar sumebar sepegunungan Kendheng
Ngargapura suwene wis 617 taun, durung ana wong Wegig gong Wicaksana mulangake
medhar Larasing Kapercayan-suci Hwuning. Wong-wong nggone ngrungkepi ngedhep/
manembah Hyang Tata Maha Das kuwi yaa mung atut-grubyug kaprah lumrahe wong
akeh padha krukunan nindakake Tatacara susilatama lan setya ning Negara. Lagi
jaman madege banjar Pucangsula kuwi Kapercayan-suci Hwuning bisa dingerteni/diwikani
dilelaras
dening para Wegig, para Pandhita; saka leladi
pangastutine Panembahan Guru Dhatu hang Sam Badra kang merlokake nyambi mulang
para Kasepuhan Kanung (=sengkaning gunung); ing taun Masehi: 387, manggon ning
Pasraman punthuk Punggur Gunung Tapa’an (Desa Warugunung, Kecamatan Pancur,
Kabupaten Rembang).
Ing taun Masehi: 390, Dhatu Hang Sam Bandra
nggawe plabuhan lan galangan-prau (=dhak-palwa) ning Sunglon Bugel utowo Gunung
Bugel (Tilase saiki dadi pategalan lan kali aran Palwadhak; sakidule desa
Tulis, Kecamatan Lasem). Prau-prau kuwi kanggo sesambungan Pemrentahan
Pucangsula karo Banjar-banjar wilayahe saurute pesisir Jawa (Pantura), wiwit
banjar-Losari teluk-Tanjung (Kabupaten Brebes), mengetan tutug banjar-Rabwan
(Kabupaten Batang) lan Banjar-Tugu (Kabupaten Semarang), nuli banjar Purwata
lan banjar-Tanjungmaja (Kabupaten Kudus), gisike pulo Maura sisih wetan yakuwi
banjar-Tayu lan banjar-Blengon (Kecamatan Kelet, Kabupaten Jepara). Plabuan
Pucangsula dumunung saelore galangan prau digawekake Gapura madhep mengulon
ngadhepake Segara-teluk Kendheng (Saiki dadi desa Gepura) saka gapura kono
digawekake ratan ndladag urut urut perenge Pegunungan Argasoka tutug punjere
kutha Pucangsula.
Pangwasane Dhatu Hang Sam Badra dibantu
Putra-putrine isih kenya yoswa 22 taun, rupane ayu banget pindha Widadari
Wilutama; asmane Dewi Sie Bah Ha (=Sibah); sang Dewi ngasta pangwasa Angkatan
Laut Segara Jawa-Dwipa kanthi kekuwatan Kapal-perang sing prajurite dumadi saka
wong-wong kang kenthug kuwat lan pinter ulah kridhane perang, kanthi sikeb
gegaman kang ampuh mawa racun-aneh; negara liya ora ana sing duwe lan ara ana
sing bisa nggawe. Sang Dewi melu nylirani lelayaran ning samodra kanthi nitih
Kapal-gedhe kang mligi dinayakani prajurit Wanita sing wanter lan kendel, uga
sikeb gegaman kang mawa racun wujud Tulup-paser sing bisa nylorod adoh; sarta
patrem-Tubrem yen disawatake musuh lamun mlesed, patrem mau bisa munyer bali
maneh niba sacedhake sing nyawatake (Kaya bumerang). Wondene juru-mudhine sarta
tukang welahe Kapal-kaputren mau wong lanang kang kuwat lan bandhol, nanging
dipilih wong sing Peloh lan wis ilang prasa-Asmarane. Mula negara manca mau
padha wedi lan sungkan ning Dewe Sibah lan negara Pucangsula.
Sang Dewi nggone ngwasani segara Jawa-Dwipa
kanthi nggunakake kapal-perang kuwi perlu nganggo nglabrag nyirnakake
Bajag-bajag kang gumendhung lan kumendel sing mung nggunakake prau-prau
knothing sarta gaman pedhang lan clengkreng, dumeh praune bisa cukat rikat
kanggo ngoyak prau-prau dagang memangsane utawa ndarat mrawasa Desa.
Bajag-bajag sing nggawe werid rengkede
Segara-supitan Medunten kuwi wekasane sirna sa-Benggol-benggole lan sasudhunge.
Wasana pesisir Segara Jawa-Pegon sisih wetan mau dadi tidhem lerem,
banjar-banjar bisa bali madeg kanthi tata-tentrem sarta bisa sesambungan karo
Pemrentahan Pucangsula.
Putri Sibah saliyane nyirnakake Bajag-bajag,
merlokake narik Upeti ning kapal-kapal dagang kang liwat segara Jawa; isine
kapal sing rupa beras lan pari sarta sembet-tenun cita-sutra uga gaman-pertukangan,
ditarik upeti sapra-limane; sing gemang mbayar mesthi dilabrag ditelukake
kapale dibeskup. Nakodha kapal sing rupane bagus utawa penumpang sing bagus
mesthi ditawan dilebokake kamar-kamar Kaputren. Kawegigan lan Kaprawirane
wong-wong bagus mau didadar dening Sang Dewi; yen bisa lulus pendadarane sarta
bisa ngalahake kasektene Dewi Sibah rila dadi jatukramane. Sabalike yen kawitan
didadar Kawegigan wis ora lulus, wong tawanan kuwi nuli diwetokake saka kamar
pendadaran dipasrahake Nayaka-wanita kapal Kaputren; mangsa borong digawe apa
kono. Ora nganti sesasi neng kamar-tawanan pangwasane Nayaka wanita mau, awake
wong-bagus tawanan kuwi malih rusak ora kuwat ngglawat; wekasane nuli
dijegurake samodra dadi mangsane iwak Undhuk-undhuk-gedhe kang rakus banget.
Misuwure jare digawe sajen Ratune Jim Dhuyung-jaran, sing nguwasani Samodra
Jawa-Purwa. Mula kuwi kapal dagang sing liwat segara Jawa gamang nggunakake
Nakodha sing bagus rupane; dene wong bagus penumpang sing wani nekad mati-mati
yen wis ngerti rasane ngalami nyatane, yaa sumangga mangsa borong!!! Asmane
Dewi Sibah nganti kaloka ning negara Sabrang kana-kana, sang Dewi nganti
diparabi: Mani Dattsu Asva Dev, tegese Mustjikane Dewi-bajag Dhuyung-jaran.
Wong-wong tanah Jawa wiwit jaman Kuna-makuna
mula sing mung kulina mangan sega-jagung, sega-canthel, lan rupa-rupa
palapendhem, sawise ngenal Pari lan mangan Sega-beras olehe narik upeti saka
wong dagang negara Siyem lan Cempa lembah Bengawan Mekong, sang Dewi Sibah nuli
mrentahake lan nyontoni wong-wong wadon Pucangsula diajak wiwit nandur pari lan
adang sega-beras (wiwit taun Masehi 396), wiwi jaman kuwi wong-wong Jawa padha
nganggep Dewi Sibah kuwi titise Widadari-pangan utawa Dewine Pari, iya Mbok
Dewi Sri (Wong Sunda ngarani: Sang Hyang Seri). Uga ing sajrone taun 396 kuwi,
ing sawijining dina kapale Dattsu Dewi Sibah dhog mangkal ning gisike Nusa
Jawa-Dwipa bontos kulon wates gisike Negara liya bontos wetan, dumadakan ana
wong bagus isih enom menganggo ciri Rsi marani kapale sang Dewi; wong kuwi nuli
ditakoni Nayaka kapal Kaputren:
“Ana wigati apa? Asmane sapa? Saka ngendi
pinangkane?”
Jawabe Rsi bagus:
“Perlu arep nunut ning Nusa Jawa-Dwipa, nedya
mulang nyebar Agama Hindhu Shiwa. Asma: Rsi Agastya Kumbayani. Asal saka negara
Menak, krajan Idriya-Satwamayu.”
Sang Rsi ditampa diwenehi panggonan ning
senthong-tamu Kapal Kaputren; sawise kapal-kapale Dattsu Dewi Sibah mancal bali
ning Nusa Jawa, Rsi Agastya nuli didadar Kawegigan sakehing ilmu dening Sang
Dewi; sajroning telung dina bisa lulus. Nuli ganti didadar Kasektene lan
Kaprawirane perang, jebule Sri Dattsu sing mandar kasoran nganti lemes daya
kakuwatane; saking ngrasa wirang Dewi Sibah munthab bramantya mawinga-winga,
nuli ngunus Curiga-racun kang bisa nggawe pati kanggo mungkasi pendadaran.
Sapandurat Dattsu-ayu nyawang praupan baguse
sang Rsi netrane sing mulem-tajem, polatane tetep sumeh jatmika ora nggragap
ora miris nyawang landhepe curiga; uga ora males bramantya sumringah
ngangah-angah, mandar sorote netrane kang aliyep-asmara nrawung nembus jantunge
Sang dewi; ndadekake panone Sang Dewi sumrepet peteng kantaka, raga lemes niba
ning jrambah palagan; curiga gogrog uwal saka astane. Sang Rsi trengginas nyaut
Sang dewi dibopong disarekake ning tilamrum; bareng Sri Dattsu punggun-punggun wungu
marlupa, Sang Rsi nglelipur ngrerapu sarta nyepat-domba nagih janji
sayembarane, nanging dileksanani yen wis tutug dalem kedhaton Pucangsula
disekseni Rama-Ibu sarta para kadang kadeyan kawula-dasih.
Para Kenya Nayaka kapal kaputren padha rerasan
ngungun banget, adat saben lagi telung dina wae wong Bagus-tawanan wis mesthi
diwetokake dipasrahake ning Nayaka Putri; nanging wektu kuwi nganti pitung-dina
pitung-bengi tawanan Rsi Bagus kuwi kok ora diwetok-wetokake; weruh-weruh jebul
kapale wis padha labuh ning Pucangsula, Sang Dewi Dattsu wis runtung-runtung
sekalihan karo Rsi Agastya tumuju ning Kedhaton dipethuk Rama Ibune. Dhatu Hang
Sambadra sakulawargane padha mengayu-bagya karenan ing galih, dene Sang Putri
wis entuk calok jatukrama isih enom bagus rupane tur sembada sakabehane.
Pahargyan palakraman let telung dina nuli dikepyakake. Sang Rsi cumondhok
kumpul Maratuwa nganti rong taun, mandar Dewi Sibah lagi karo-tengah pendhak
wis ngemban mutra kakung, diparingi asma: Arya Asvendra. Rsi Agastya nggone
arep mulangake Agama Hindhu Shiwa Maha-Dewa nedya diterusake dhasar Maratuwane
maringi panggonan ning bumi Rabwan tutug Batur. Nanging sawise klebon ilmu
Kapramanan Jawa-Hwuning saka Maratuwa lan saka Garwane, pikire arep mulangake
Agama Hidhu Shiwa Maha-Dewa malih luntur; nedya diganti mulangake Agama Hindhu
Shiwa Guru-Dewa, mikani Dhiri-pribadi lan jantraning dumadi; sarta pangastuti
bekti ning Sembok-Semak.
In taun: 412 Masehi ana Klana Sramana Agama
Buddha asama: Pha Hie Yen lelayar saka Nalandha India, nedya bali mulih ning
Tsang-An (Tiongkok); dumadakan lagi tutug Samodra Jawa-Dwipa ana angin topan
gedhe, praune nuli mangkal ning plabuhan Pucangsula nyuwun tulung lereb ning
kono sasuwene angin prahara durung sirep; Sramana Hwesio Pha Hie Yen ditampa disesuba
dening Dhatu Hang Sambadra, saben dina diajak wawan-sabda bab rupa-rupa
pengalamane Sang Hwesio nggone lelana ning manca-negara. Hwesio Pha Hie yen
nyritakake Piwulange Sang Guru Agung Sidharta Buddha Gotama, yakuwi: Sranane
bisa manjing Nirwana supaya medhot blenggune kadonyan; kanthi liwat laku kang
aran: Astha Arya Marga, tegese Laku Agung Wolu. Piwulang kuwi mirib
Kapercayan-suci Jawa-Hwuning kang dirungkepi dening Pendhita-pendhita siswane
Dhatu Hang Sambadra wong saka sengkaning-gunung, yakuwi: Sranane bisa nggayuh
Katentreman supaya medhot Pangangsa-Pepenginan; kanthi liwat laku kang aran:
Endriya pra Astha, tegese Tumemen ning Budipakarti Wolu. Mula Dhatu Hang
Sambadra karo rayine Pandhita Jana-Bandra sayuk banget nggathukake intisarine
piwulange Sang Buddha kuwi cawuh-luluh karo larase Kapramanan Jawa-Hwuning.
Ing taun Masehi: 415, Dhatu Hang Sambadra seleh
kedhaton, pemrentahan Pucangsula dipasrahake Dewi Sibah diwisudha ditetepake
dadi Dattsu-agung (=Prabu-putri). Rsi Agastya dadi Kepala banjar Rabwan lan
banjar Batur tutug Pegunungan Dieng, kebawah negara Pucangsula, uga adhike Dewi
Sibah asma: Dewi Sie Mah Ha (=Simah), kang dadi Adipati-anom Medhangkamulaan
teluk Lusi (kabupaten Blora) diwisudha diangkat dadi Dattsu, dipindah ning banjae-gedhe
Blengoh didadekake Keraton keling (Arane woh-bogor wadon sing wis tuwa-alot,
yen isih enom diarani Siwalan). Saiki tilase dadi ara-ara Keratonan desa
Blengoh, Kecamatan Keled, Kabupaten Jepara. Pangwasane Dattsu Simah
diwarangkani kakunge aasma: hang Saburadhampuawang Segara Teluk Kendheng lan
samodra Jawa. Sarta diemong diayomi Rama-paman Bhikku Buddha Kanung Janabadra
ing Pasraman Tunahan. Nalika Dewi Sibah wis jumeneng dadi Dattsu Pucangsula,
sang Dewi yasa Udhang-undhang tata Budibudaya Jawa Hwuning ditetepake dadi
Pranatane negara Pucangsula; saben sesasi sepisan diwulangke ning para Pandhita
sengkaning-gunung Kendheng Ngargapura, manggon ning Kedhaton Pucangsula.
Undhang-undhang kuwi dijenengake: Endrya pra Astha, ngrungkepi piwulange Ramane
nggone nggawe jeneng Ilmu kuwi (Undhang-undhang ditetepake ing taun Masehi:
416). Para Pandhita para Kasepuhan nerusake mulangake Ilmu-pranatan mau ning
para Siswane, sumrambah wong-wong kang maju-pikirane ning desa
sengkaning-gunung. Ing pemburi taun-taun sabanjure wong-wong kang padha
ngrungkebi nyeceb Ilmu Endriya pra Astha kuwi kasebut aran Wong Kanung. Isine
Undhang-undhang pranatan kuwi ana 8 (wolung) bab:
Unen-unen Pranatan yakuwi :
Tunemen nyambut gawe ngudi rejeki kanggo
murakabi Brayate, lan ora srei drengki kemeren ning liyan.
Nyembah mundhi-bekti ning wong tuwane-sakloron;
sambat nyebut: Adhuh Sembooooook, Gusti kula! (=Sembok kuwi wong sing bagus
atine sa-ndonya), Adhuh Semaaaaaak, Pangeran kula! (=Semak/Bapak kuwi
pangengerane wong sagotrah anak-bojone).
Ngleluri mundhi Pundhen Nyai-Dhanhyang
Kaki-Dhanhyang sing cakalbakal desane. Sarta emoh nganggu Manuk-manuk sing
padha manggon ning bregat Pundhen, utawa ning bregat-bregat liyane kana-kana.
Sayuk rukun karo tangga-teparo lan sadulure,
bebarengan gotong-royong ing wulan Purnama Badrapada; bresih desa, ratan,
sendhang, karas pekarangan; sarta memetri nguri Bregat (=September).
Mangastuti rembugan nggathukake pinemu, kanggo
pituduh mbangun majune Desane, lan njaga kaamanane.
Nguri-uri ngluhurake Budipakarti Seni-Budaya
Jawa.
Mikani ning Bumi dununge kabeh Titah kasinungan
Sang Urip kang Maha Esa, mikani ning Langit dununge/ manunggale Urip Agung Sang
Nyawa kang Maha Das. Wong mati ragane dadi Mayit lebur ing Bumi, Jiwane dadi
Yitma nunggal ning Langit.
Setya pranatane Negara lan Sabda wasitane
Sesepuh Agung Manggala Praja.
Eyang Dhatu Hang Sambadra sawise misudha
Putra-putrine nuli nilar praja dadi Sramana dhedhepok ning punggur Gunung
Tapa’an, lan mulangake Ilmu Tatapranatan Endrya pra Astha ning para Siswa
Wong-wong Kanung. Pasraman Gunung Tapa’an kono digawekake Tamansari tinanduran
kembang-kembang maneka-warna: Mlathi, Kanthil, Gadhing, Kenanga, Mawar,
Pacar-kuku, Kemuning, Gambir. Neng kono akeh Bregat ngrembuyung edhum, padha
dienggoni nusuh manuk-manuk rupa-rupa; pakange bregat kethukulan: Aggrek,
simbar lan kece pating grembel. Tarulata padha mrambat pepuletan pating klewer,
kembange selang-seling putih biru, jambon lan wungu. Taman-sari kuwi
dijenengake: Taman Argasoka; para cantrik, cekel, manguyu padha surti gambyak
ngrawati Taman-sari kuwi.
Eyang Panembahan Hang Sambadra dadi Sramana ning
Gunung Tapa’an kono tutug sepuh, seda ing taun Masehi: 425. Awu layone dipetak
(dikubur) dadi sakluwat karo Reliqe Eyang Dhanhyang Kie Seng Dhang ning satengahe
punggur Pudhen Tapa’an; ditengeri Watu-alam tilas pamujane Nini Ampu, watu kuwi
nongol sa-ndhuwure gumuk Pundhen. Sawise Eyang Panembahan seda, negara
Pucangsula akeh owah-owahan wiwit ing taun Masehi: 426.
Dattsu-Agung Dewi Sibah ngangkat putra Arya
Asvendra dadi Dhatu-anom Pucangsula, manggon ning bumi Gebang sunglon Bugel.
Arya Asvendra ngrungkepi Agama Hindu Kanung Shiwa Guru Dewa wulangane Ramane,
ning punthuk Gebang dheweke nggawe:
1.1. Pamujan, Lingga-Yoni nglambangke
bakti-tresnane ning Sembok-Semake (Ibu-Ramane).
1.2. Pamujan Lembu-Nandhi ndepok, nglambangake
Tatakan kekuwatane Kawula-rakyate.
1.3. Pamujan reca Dewa Shiwa Guru Dewa,
nglambangake Ramane: Rsi Agastya kuwi Guru-Agung Ilmu Kaprajan lan
Kasekten-mandraguna.
1.4. Pamujan reca Ganapati Dewane Kawicaksanan
putrane Bathara Guru, nglambangake: Slirane dhewe kuwi putrane Guru Rsi
Agastya.
Angkatan Laut Pucangsula dipindhah ning negara
Keling dikwasakake Dewi Simah, dibantu garwa hang Sabura; nanging isih kebawah
negara Pucangsula.
Rsi Agastya diwisudha diunggahake dadi Dhatu
Batur, punjere banjar didadekake kutha aran: Batur-retna. Banjar Rabwan dadi
Plabuhane negara Baturetna.
Let sawetara taun wong-wong Endrya-Satvamayu
krungu warta yen Rsi Agastya jumeneng Dhatu ning negara Baturretna, wong-wong
mau banjur akeh kang padha nusul pindhah bebadra ning bumi Dieng kang subur
digawe ulah petanen. Wong-wong kang ora dadi tani, diprentahake nyambut gawe
ngumpulake wlirang saka peperenge kawah Dieng; wlirange kanggo pedagangan
negara Baturretna diganjolake barang-barang petukangan lan kain sutra karo
Pedagang saka negara China, liwat plabuhan banjar Rabwan. Negara Baturretna
bareng dadi gedhe lan makmur, Dhatu Rsi Agastya nuli mrentahake tukang-tukang
ahli pahat batu wong-wong saka Endrya-Satvamayu, diutus nggawe Candhi
sepirang-pirang; saben candhi mawa reca Shiwa Bathara Guru; dununge candhi ning
bumi punggur Gunung Dieng. Saben candhi kanggo Pamujane Sramana Shiwa Guru saka
Pasraman kana-kana wilayahe negara Baturretna. Kaendahan lan kaelokane Pasraman
Dieng kang akeh banget candhine Shiwa Guru Dewa, kang kinilung tlaga lan
gunung-gunung sesawangane ngresepake ati. Para Sramana menehi jeneng:
Pasraman-agung Endrya pra-Astha.
4. Dattsu-agung Dewi Sibah nayogyani ning kaipe
Hang Sabura nedya ngedhuk wlirang ning bumi leluwah sawetane Gunung Dieng,
sarta nggawe desa ning saelore Kejajar kanggo panggonane wong-wong kang padha
nyambut gawe ngedhuk wlirang mau. Wlirang kuwi uga diganjolake karo Pedagang
saka negara China.
Pengangkutane wlirang digawekake dalan liwat:
Jlumprit, Adireja, Candhirata, Sukareja, mengetan ning Singaraja nuli nganti
diemot prau liwat bengawan Bodri. Sungabane bengawan-Bodri ning teluk Bodri
segara Jawa digawe plabuhan dagang kang sesambungan dagang karo negara Sabrang kana-kana;
papane Teluk Bodri kuwi diapit-apit Punthuk-punthuk gunung Singaraja, kaanane
luwih sembada omber banget nyenengake tinimbang plabuhan banjar Rabwan. Mula
pedagang wlirang kliwat plabuhan Bodri kuwi malih luwih reja lan maju.
Saka anane sesambungan dagang wlirang karo
negara-negara China, negara loro: Keling lan Baturretna kuwi malih dadi sugih
lan makmur. Nanging mbanjur nukulake kamurkan, sii lan sijine rebut nguwasani:
“Kriwikan dadi Grojogan”. Wekasane dadi perang bandawala. Ing taun Masehi: 436.
Sarehne Kawula-rakyat sing dijak bebadra biyen nganti dadi negara Keling lan
Baturretna kuwi, asal-usule sedulur wong Kanung Indriya pra Astha Pucangsula,
mula peperangan kuwi katelah aran: Perang sedulur Endriya pra Astha.
Ing sajrone perang brubuh Rsi Agastya gugur ning
palagan, wong-wong Baturretna saprajurite padha giris buyar mlayu mulih
asal-negarane ning Endriya Satvamayu. Kutha Baturretna lan Pasraman Candhi
Dieng sarta penambangan wlirang dijegi prajurit Keling kang padha makuwon ning
Adireja, pangwasane Dhatu Rsi Agastya dadi cures ganti dikwasani Hang Sabura
panglima Angkatan laut keling. Arya Asvendra krungu yen ramane gugur sarta
negarane dikwasani paman-Hang Sabura, sakala pikire kobar nedya ngrebut
negarane swargi-Ramane kang dadi hak-warisane. Sedyane Arya Asvendra wis
dipenggak Ibu Dattsu Pandhita Dewi Sibah, nanging meksa nglimpe Ibune; dheweke
mbudalake prajurit Sandi liwat alas Rabwan lan Bawang nusup mengidul nedya
ngrebut Pasraman-agung Dieng dhisik, lan panggonan-panggonan wlirang. Tiba
apese Arya Asvendra, lagi bisa nrobos beteng-pungkuran Candhi dheweke wis kena
tulup-paser mawa racun saka Prajurit-seluman Keling kang padha njaga Candhi.
Wasana Arya Asvendra gugur ngrungkepi sangarepe Candhi Sumbadra pamujane
Sramana saka Pucangsula, prajurite Arya Asvendra kang perang ning alas-gedhe
Rabwan akeh kang padha gugur; mayite pating glethak saenggon-enggon ning alas
kono ora ana sing ngrawat, yitmane klambrangan dadi memedi Setan-Roban.
Sebab saka anane perang sedulur kuwi,
Dattsu–agung Dewi Sibah ngrasa angles ing panggalih; ewuh aya ing pambudi. Arep
ngrewangi negara Baturretna ateges nataki garwa Rsi Agastya. Arep ngrewangi
negara Keling ateges nataki sedulur-adhik Dattsu Dewi Simah. Mula puntoning
panggalih mbanjur nilar praja lumengser mertapa ning Pasraman Taman Argasoka
Gunung Tapa’an, pemrentahan Pucangsula dipasrahake Pepatih; kang didhawuhi ora
kena nyampuri urusane Perang-sedulur. Dewi Sibah seda ing nalika taun Masehi:
445, awu-layon dikubur ning Pundhen Gunung Tapa’an.
SIGEG
V. Gunung-Gunung JAWA-PURWA padha njeblug
In tahun Masehi: 450, Gunung Dieng njeblug;
Candhi Pasraman-agung Endriya pra Astha rusak korat-karit, para Sramana sing
isih slamet padha ngungsi sumebar saparan-paran ngumpul ning pertapan-pertapane
Wong agama Hindhu-Kanung, yakuwi wong Agama Hindhu kang muja nggawe pamujan
Lingga-Yoni sarta Lembu Nandhi ning Pertapan-pertapan sakubenge Pegunungan
Gemawang (Kecamatan Jumo, Kabupaten Temanggung).
Ing taun Masehi: 470, Gunung Ungaran nusul
njeblug kawahe sing sisih wetan jebrol nyisa dadi kawah-mati Rawa Pening.
Bledegaba bulah-bulah gumulung gedhe blabar ngalor-ngetan mlebu segara Jawa,
gumulunge alun nyempyok gompenge Pegunungan Kendheng-kidul, dadi pada longsor
ngurug segara Teluk Lusi lan segara Jawa; wasana mbanjur dadi dharatan
Kabupaten Purwadadi, Kabupaten semarang, Kabupaten Demak, Kecamatan gajah.
Nyisa mberemane kali Tanggulangin sing banyune wutah ning sunglon Welahan
(Biyen desa kuwi isih ngongkan segara Jawa). Banyu tuk saka sela-selane
gompengane Kendheng-kidul kuwi padha nglumpuk dadi kali: Jlagung Tuntang,
Serang, Lusi lan Bengawan Juwana/ Silugangga (=Jratun Seluna).
Kawahe Gunung Ungaran sing wis matigenine
ngembos-embos njedhul ngalor mengetan ning satengah-tengahe dharatan tilase
segara Teluk Lusi; geni mau rina-wengi murub gumrebet manther-anther ora ana
pegote dadi Mrapen (Api-Abadi), ning desa Mintheng, Kecamatan Gubug, Kabupaten
Purwadadi.
Manut dongeng Legenda: geni Mrapen kuwi tilas
besalene Empu Ramadi Dewa tukang gawe keris; sawijining dina dheweke dijak
ranjen para Dewa perlu ngethok puncake Gunung Maha Meru kang tansah dipeneki
Kethek-kethek padha dolanan uthik-uthik lintang; Empu Ramadi ugik, merga lagi
nggawe keris-pusaka Kahyangan Suralaya. Wasana dadi perangrame Dewa-dewa padha
ngrubut Empu Ramadi sa-besalene diurug lemah kedhukane Gunung Maha Meru.
Sarehne Empu Ramadi sekti tan kena ning pati, senajan wis diurugi lemah saka
puncake gunung, ewosamana tetep isih urip sagenine besalen kang dadi geni
Mrapen tutug wektu iki.
Bledegabane kawah Ungaran sing wis sirep
ngembos-embos njebrot wujud endhut manget-manget ngemu uyah, bola bali mlembung
sa-kebo mbanjur mbledhos kumeluk ngganda wlirang; rina-wengi nyuwara
Bledhag-bledhug. Linede mblabar ngamblah-amblah nganti salapangan-alun-alun,
banyune lined dialap wong-wong desa Kuwu, Kecamatan Kuwu/Wirasari, Kabupaten
Purwadadi/Grobogan; digodhog digawe uyah diarani uyah bledhug Kuwu.
Ing taun Masehi: 471, Gunung Maura (Murya) uga
njeblug pegunungane sing sisih kidul-wetan pedhot misah dadi Gunung Pati Ayam.
Lambene kawah sing jebrol blegedabane mblabar mengidul ngurug Segara supitan
Maura, mbajur malih dadi dharatan Kudus, Pati, Juana; nyisa wujud rawa-rawa
gedhe wilayah Undhak’an lan bengawan Silugangga.
Blagedeba sing mbludag mengetan nukulake alun
omak gedhe nglanjak nyempyok gompenge Pegunungan Ngargapura tumlaweng mengulon
tutug Kayen; gumulung baline ombak-gedhe nyered perenge gunung-gunung gompenge
padha longsor ngurug segara Teluk-Kendheng, wasana malih dadi tanah ngare:
Kayen, Jakenan, kaliori, Rembang, Sulang, lasem lan pamotan. Longsoran perenge
Gunung Ngargapura sing sisih kulon ngesuk bumi Argasoka, lemahe malik numpleg
ngurug desa-desa tegal pesawahan Pucangsula padha kependhem. (Saiki malih dadi
desa: Ngendhen, Lagadhing, Sendangsari, Topar, Klindon, Warugunung). Kraton
Pucangsula Endriya pra Astha kesered gumulung baline alun, sakehing wewangunan,
omah, candhi, kedhaton, lan liya-liyane keblebeg ambles satengahe Ceruk segara
Teluk Juwana; wasana padha sirna ludhes kakubur ning dhasare segara. Mung nyisa
pundhen Tapa’an kubur awu layone Kakek-moyang panembahan Kanung, leluhure
wong-wong Ngargapura Lasem; lan guwa-guwa tilas pertapaan, sarta sawetara reca
Lembu nandhi, Ganapati, Lingga; uga grewalan-pecahan Altar-pamujan sisa tilas
gempurane VOC kerja-paksa nggawe ratan-gedhe Daendelsstraat nalika tahun
Masehi: 1809-1810.
Sabanjure bumi Argasoka dadi pusa ora ana sing
ngenggoni, wekasane dadi grumbul bebondhotan rungkud sirung; kawuwuhan disirik
wong dikhandhakake jare: Kuwi lemah singit-sangar panggonane Setan Brahala
Dhemit. Wong-wong Kanung sing manggon Ceriwik lan pegunungan Sindawaya isih
padha slamet, sing giris padha ngungsi ning perenge Gunung Buthak Pamotan
sapengulon tutug wetan Todhanan; wong-wong mau ning bumi kono malih ganti aran
Wong Kanor. Sing manggon Todhanan sapengulon tutug Sukolilo, Kabupaten Pati
sarta pulo-pulo Rawa desa Kuthuk, Galiran, Kaliyasa, Ngelo, Karangrawa; malih
ganti aran Wong Sikeb (=wong Samin). Wong-wong suku Kanung, Kanor, Sikeb mau
sanajan wis ngalih ning kana-kana lan ganti arane Suku, nanging Adat-tatacara
Budipakarti Kanung isih tetep dirungkepi naluri leluhur Pucangsula Endriya pra
Astha. Yen didhawuhi Pamrentah-Negara mlebu Agama apa wae iya ora suwala mung
manut kersane sing mrentah. Nanging tumindake ya mung angger: Rubuh-gedhang,
obor-blarak = ora tulus suwe mlebu ning nalare.
Sawise 149 taun saka penjebluge Gunung Murya,
owahe segara Teluk Serang lan Selat Maura kang malih dadi dharatan, isih nyisa
segara Selat Welahan lan Rawa-gedhe Bengawan Silugangga, sarta Teluk Juwana;
ngilung Gunung Maura. Bumi dharatan anyar perenge Gunung Murya sing sisih kidul
mau, luwih saka satus taun wis dadi alas pejaten kang ngongkang Rawa-gedhe
selat Murya. Ing taun Masehi: 620, bumi kono kuwi wis dienggoni wong bebadra
saka negara Keling Dattsu Dewi Simah, wong Pegunungan Ngargapura, lan wong
Pegunungan Sukalila. Ana kanoman gegedhug A.L. Keling kang isih Trah-darah
turun kaping enem saka Hang Sabura/ Dewi Simah, asmane: Hang Anggana; dheweke
ngajak wong-wong Pelaut negara Keling lan Petani pokol sing bebadra mau, dijak
mbubak alas pejaten nggawe desa lan plabuhan sing gisike nggenggeng karangkitri
rupa-rupa, bareng wis dadi desa karan: Getas-Pejaten, plabuhane karan:
Tanjungkarang.
VI. Kawitane dumadine negara KUDUS
Ing taun Masehi: 645, sebab saka wuwuh rejane
banjar Getaspejaten, Dhatu Hang Anggana nuli ngelar panggonan kuwi mekar
mengalor sarta yasa punjere kutha nganggo asmane dhewekke katelah aran
Rananggana (Rana + Anggana = Hang Anggana bandhol paprangan). Saiki aran kutha:
Kudus. Wektu kuwi wis akeh wong saka India kidul negara Chola sing padha
dagang-ganjol ning pasar Tanjungkarang, wong negara Chola mau ngijolake:
Babut-prangwedani gambar Pura/Candhi Hindhu, lan minyak-wangi Yasmin/ Tagara,
sarta pratus wangi; negara Rananggana ngijoli kayu-jati glondhong, kapuk randhu
lan lenga klenthik-klapa. Wong negara Chola kuwi agamane Hindhu Shiwa Maha
Dewa, jare Agama kuwi Agung luwih bener lan luwih suci tinimbang Tata
Budibudaya suci Jawa-Hwuning. Sabab saka sambung rapete Penggedhe Rananggana
karo Juragan-juragan negara Chola, wasana Penggedhe-penggedhe lan wong
dhuwuran. Rananggana kuwi wiwit padha kapilut niru Kabudayane wong Chola mau;
mlebune Kabudayan Chola ning negara Rananggana ndeseg Tata Budibudaya suci
Jawa-Hwuning sing dianggep remeh lan asor. Sarehne kalah birawa kalah gebyar,
Penggedhe-penggedhe lan wong Enom-kutha sing umur 18 taun sapengisor padha
berag padha ngrasa gagah nggunakake Budayane wong sabrang Ngatas-Angin;
luwih-luwih para Wanitane padha anut-ngrubyug: “Kaya Belo melu seton. Kaya
bebek nyemplung kedhokan.” Nanging kawula rakyat Cilik ning Karangpadesan,
pegunungan lan bumi Rawa, ora mreduli ora nggubris anjrahe Kabudayan manca
ngono mau. Wong-wong mau mung botha-bathu mledreng nyambut gawe butuh rejeki
kanggo nyampeti krandhah anak-bojone. Dhatu Hang Anggana sarehne wong wegig lan
wicaksana, mula uga ngguyubi melu mlebu Agama-Hindhu nanging dudu Hindhu Shiwa,
dheweke ngarang Agama Hindhu-Kanung. Sabab ngrumangsani nggone dadi Dhatu-Agung
ning negara Rananggana kuwi saka dhukungane kekwatane wong-wong Kanung kang uga
isih Wangsane dhewe. Mula wujude Pamujan utawa Pura-purane negara Rananggana
kuwi ora niru cakrik Hindhu Chola utawa Hindhu Dieng, dheweke nggawe Pamujan
Lembu-Nandhi ndepok ning Altar nglambangake Kekwatane Rakyate, sarta
Lingga-Yoni wujud Lumpang-Alu gedhe banget, nglambangake: Hang Anggana Dhatu
Agung kang mundhi-bekti Sembok/Semake sarta Dhanhyang Leluhure. (Dununge
Sanggar-pamujan kuwi saiki dadi desa Demangan, kakilung gendhong-gendhong
Pabrik Rokok).
Saterue nuli nggawe Pamujan Merudhandha-Agung
(Saiki isih wujud Menara Kudus cedhak mesjid Kudus-kulon). Merudhandha kuwi
nglambangake ke-Agungane negara Rananggana; puncak tengahe Merudhandha didokoki
Oncor-prunggu ana pahatane gambar Manyura ngingel, oncore tumumpang ajug-ajug
(=Tajug) emas, rina wengi tansah murub nganggo lenga klentik-klapa;
dijaga/dirawat Pendhita Hindhu Kanung wong 4 padha ganti saben 4 jam. Oncor
kuwi nglambangake Kaluhurane lan Kawicaksanane Hang Anggana; pisungsung
saudagar China krajan Tsang Tai Tsung. Ring gisik tepine bengawan Silugangga
(Juwana) para Pambelah/Pelayar/Pelaut digawekake candhi pamujane Dewi Hwa Ruh
Na recane wujud Dewi Ratune Samodra njoget tetayungan. Saiki tilase candhi-candhi
mau wis kari wujud Pura padhang gogrog ning desa: Jatiwetan, Loramkulon,
Njepang lan Temulus. Sarehne Rakyat Rananggana kuwi agamane Hindhu Kanung
pamuja Lembu nandhi, mula wong-wong mau padha sirik banget mbeleh sapi lan
gemang mangan daginge; nganti jaman pangwasane Shunan Tajug-Islam tutug jaman
saiki isih dadi Adat-kapercayan, tembunge: “Juuuug… juug, mangan daging sapi
kuwi ora ilok Naang/Noook!!!”. Hang Anggana seda in taun Masehi: 660, awu
layone dilarung dikelemake ning sumuran sangisor-dhasare Merudandha; ning wektu
sabanjure banyu sumur kuwi kanggo mbabtis wong kang arep dadi Pandhita kanung.
Rembesane banyu sumur kuwi njedhul tutug gompinge Kali Gelis; gomping kuwi
ditembok dhuwur dhasare digawekake jedhingan, banyune kanggo: Siraman ngruwat-sangkalane
Bocah kang wiwit demolan dibarengi Kethok-kuncung.
VII. Adege negara MEDHANG-Metaram I
In taun Masehi: 725, ana wong Kanung wegig saka
Medhang-Kamulaan (Teluk Lusi Blora) kang isih klebu trah-tedhake Dattsu Dewi
Simah, asmane Hang Sanjaya. Dheweke ngajak wong-wong Medhang Kamulaan,
wong-wong Keling lan wong-wong Rananggana, diajak bebadra nggalang Banjar
papane ning bumi sawetane Gunung Dieng, punjere Banjar dumunung ning Adireja
sawetane Gunung Buthak (Kabupaten Temanggung). Wong-wong mau ngumpul ning
wong-wong Kanung sisane panjebluge Gunung Dieng sing manggon desa-desa:
Gemawang, Kemiri, Limbangan, Boja,; wong-wong mau Agamane Hindhu-Kanung pemuja
Lembu-Nandhi lan Lingga-Yoni. Hang Sanjaya nggone nggalang banjar lan punjere
kutha dumunung ning Adireja kuwi perlune:
Nedya nguripake penambangan wlirang sing wis
pusa kanggo pedagangan maneh karo negara China.
Supaya bisa cedhak nggone ngirup Desa-desa sing
biyene dadi Krerehane Leluhur Endriya pra Astha.
Sesambungan dagang karo negara Sabrang nggunakake
plabuhan Teluk-Bodri sing ngongkang segara Jawa, nuli munggah pagenengan
Singaraja, Sukareja, lan Candhirata mbanjur tutug Adireja. Hang Sanjaya menehi
jeneng negarane mau aran: Medhang-Metriyem (Tegese: Babone saka Medhang),
lawas-lawas tembung kuwi malih luntur dadi: Medhang-Metaram.
Wong Medhang-Metaram kuwi agamane rupa-rupa:
Hang Sanjaya dhewe agamane Buddha-Kanung naluri
saka Leluhur Keling Bhikku Janabadra.
Wong-wong pinter mentereng-kutha agamane
Hindhu-Chola.
Wong kolod pemuja Lingga-Yoni pemundhi
Sembok/Semak isih agama Hindhu-Kanung.
Wong Cilik Sudra-papa urip rekasa rejekine ora
mingsra, ora butuh ning Agama ora mikir swarga-neraka. Butuhe mung ngupaboga
nggo nyampeti kaluwarga.
Wong Medhang-Metaram kuwi sanajan Kapercayan lan
Agamane rupa-rupa, nanging padha bisa rukun gotong-royong setya ning
Negara/Praja. Nalika netepake adege negara Medhang-Metaram lan Undhang-undhang
pranatane Praja, swarane sing menang: Wong sing ngagungake Sastra Palawa lan
Taun Syaka.
Swarane wong sing ngugemi sastra lan titi taun
jawa Hwuning dadi kalah, dianggep Kolod wis ora njamani (Sanepane dianggep kaya
Baya-putih sing wis tuwek-loyo). Wusanane sastra Jawa-Purwa karangane Dattsu
Agung Pucangsula Dewi Sibah, lan taun Jawa-Hwuning karangane Dhanhyang Kie Seng
Dhang malih ora dikanggokake dadi kabur ilang. Negara Medhang-Metaram ngganti
resmi ngunakake sastra Palawa lan taun Syaka nalika taun 654 (=Tahun Masehi:
732).
Tan Syaka kuwi taun Pengetan nalika jumenenge
Raja Khaniska I wangsa Kushana, diwisuda dadi Narendra negara Chola India
Kidul. Dadi dudu asli taune wong Jawa-Purwa.
Dongeng Crita-Legendha :
Pujangga Jawa nggawe crita Aji Saka (=Kabudayan
Saka) ngalahake Baya-Putih (=Kabudayan Suci Jawa-Hwuning). Matine sampyuh
perang abdi-loro Dora Sambada rebutan kerise Bendarane dikarang digawe Crita
dumadine Sastra Jawa-Legena (Jawa-anyar):
HA NA CA RA KA
DA TA SA WA LA
PA DHA JA YA NYA
MA GA BA THA NGA
SIGEG
VII. Dumadine negara LASEM
Sawise panjebluge Gunung Murya (Taun Masehi:
471), segara Teluk Kendheng kang keblabaran blegedebane Gunung Murya lan
klongsoran lemah gompinge Pegunungan Kendheng-gamping mau, ing taun Masehi:
850, wis malih dadi dharatan: Pamotan, Sulang, lasem, Rembang lan Juwana;
wujude bumi isih katon banthak ngilak-ilak cengkar, ning kana kene mung ana
grumbul rerungkudan sarta wit Bogor (=Tal) kang nggrembel gegrombolan. Mung
sing cendhak perenge gunung, sing isih akeh wit-witane subur ledhung-ledhung.
Ing nalika jaman kuwi wis ana wong Kanung saka desa Criwik lan Sindawaya padha
mudhun bebadra mbubak bumi nyithak tegal sawah karasan pekarangan ning bumi
pagenengan sakulone Gunung Bugel, dipangarsani wong aran: Ki Wekel. Wong-wong
mau padha dadi Tani-pokol nandur jagung-kodhok, kacang-tholo, lan tela elung;
desa bubakan-mau katelah aran desa: Tegalamba lan Karas (Karasmula, Karasgedhe,
Karaskepoh). Wong-wong liyane sing uga lunga bebadra nanging gemang bubak
adoh-adoh, mung terima padha bubak ning perenge Gunung Bugel lan Gunung Gebang
sarta lembah sakulone nggunung sing lemahe padha nyumber banyune ngembong dadi
rawa, akeh iwake kutuk lan iwak sili gedhe-gedhe; bumi kono sing didadekake
desa karan desa Sumbersili (=saiki desa: Sumbergirang, dipangarsani adhike Ki
Wekel asmane: Ki Welug, wong pinter sing akeh akale. Wong Sumbersili kuwi
panggaotane mung Tani-ngothek undhuh-undhuh woh-wohan kebon-alas utawa memet
iwak rawa; wong-wong mau nduweni kapercayaan: Titah kuwi wis duwe jadhangan
pangan nalika Tumitah-Urip; sing nandur jambu-klethuk kuwi Semut-getem
nggondhol wiji jambu kletuk didokok elenge ngisor watu. Codhot, kalong, lawa
nggondol woh-wohan pelok beton lan kebroke padha rugol thukul saenggon-enggon.
Mula ora ana carane wong tani-ngothek kuwi padha repot-repot nenandur;
Tidak ada komentar:
Posting Komentar